Een training over verkeersveiligheid op maat ontwikkelen en deze in de vorm van train-de-trainer geven aan twaalf medewerkers van het Nigeriaanse Federal Road Safety Corps (FRSC). Deze boeiende opdracht kreeg DTV Consultants van het Nuffic (De Nederlandse Organisatie voor Internationalisering in Onderwijs). Het FRSC co-financiert het project. Een project waarin we interculturele bruggen moeten slaan om de Nederlandse kennis van verkeersveiligheid effectief over te kunnen brengen. Hiervoor werkten we onder meer samen met adviseur Joop Goos, die contacten en ervaring heeft in Nigeria. Een verslag van de bijzondere etappes van dit proces:
Eerste stop: Abuja
Willem Buijs ging namens DTV Consultants op bezoek in Abuja, de hoofdstad van Nigeria. Doel van het bezoek: kennis maken met vertegenwoordigers van relevante lokale organisaties (FRSC zelf, de gemeente Abuja, het ministerie van Transport en de Nederlandse ambassade in Nigeria). Abuja is de snelst groeiende stad ter wereld, in de eerste tien jaar van deze eeuw is het aantal inwoners verdubbeld. Dat gaat gepaard met de nodige verkeersproblemen, zoals later in dit verslag naar vormen komt.
Welkom in Nigeria
Buijs: “Na een goed verlopen vlucht wachtte nog de douane. Een man voor mij moet wel 10 keer zijn paspoort laten zien. Er wordt iemand bijgehaald, en nog iemand en gepraat en gekeken en nog eens en nog eens. Vervolgens mogen mensen achter mij in de rij naar andere balies, daar gaat de afwikkeling veel soepeler. Na een half uur is de hal bij de douane leeg, op mij na. Gelukkig ben ik nu snel aan de beurt en kan na een korte inspectie van mijn paspoort doorlopen. Nu alleen nog mijn koffer ophalen. De band met koffers uit Parijs is inmiddels helemaal leeg. Op weg naar het loket ‘missing luggage’ vind ik alsnog mijn tas, verscholen achter een grote koffer. Welkom in Nigeria.”
Hek met prikkeldraad
Nigeria kent de problemen die veel ontwikkelingslanden teisteren: gebrekkige infrastructuur, een eenzijdige economie en geweld door rebellen of terroristen (Boko Haram). Buijs: “We worden opgehaald door onze contactpersoon: Emmanuel John. In zijn grote Jeep brengt hij ons naar het hotel. De reis duurt volgens Emmanuel 20 minuten. In de praktijk doen we er 50 minuten over. Het hotel heeft eigen beveiligers en een groot hek met prikkeldraad en stroom erop, zodat het er in ieder geval veilig uitziet.”
Hoorzitting ontplofte vrachtauto
Het FRSC is de verkeersveiligheidsorganisatie van Nigeria. Ze zijn oorspronkelijk een onderdeel van het leger. Dat uit zich nog altijd in de militaristische organisatie, met bijbehorende rangen en uniformen. Buijs: “We waren op tijd opgestaan, aangezien Emmanuel ons rond 9:30 uur op zou halen voor onze afspraak met FRSC. Met wie, dat weten we nog niet precies, aangezien onbekend is wie die dag op kantoor zal zijn. Uiteindelijk blijkt de functionaris de we zouden spreken toch geen tijd te hebben. Hij heeft opdracht gekregen om vandaag present te zijn bij een publieke hoorzitting in de Nationale Assemblee. Onderwerp: een ongeval dat onlangs gebeurde met een vrachtauto vol benzine. Deze ontplofte in een stad, met meer dan 60 doden tot gevolg. Mensen van FRSC zijn opgeroepen voor de hoorzitting. Hier moeten ze op afroep toelichting geven.”
Bijzondere verkeerssituaties
De vrijgekomen tijd wordt gebruikt om verkeerssituaties in Abuja te bekijken. Een aantal opmerkelijke plekken zijn:
- Een corridor waar een fietspad geprojecteerd is, vanuit diverse woonwijken naar het midden van de stad.
- Een aantal kruispunten waar de verkeerschaos nog wat groter is dan gemiddeld. Voornamelijk door de onoverzichtelijkheid, de verkeerslichten die het niet doen (onder andere door stroomstoringen) en het grote aantal taxi’s en auto’s dat zich niet aan de verkeersregels houdt.
- Een straat waar een fietspad is aangelegd, maar dat niet gebruikt wordt.
Krioelende wegen
Buijs vertelt: “Rijden door Abuja is fascinerend. Het verkeer krioelt door elkaar, voornamelijk auto’s, taxi’s en vrachtwagens. Verder lopen de mensen hier, soms zie je een enkele fiets. Tijdens onze rit haalt een auto ons met grote snelheid in. Hij neemt op kruising een bocht, net voordat het andere verkeer gaat rijden en botst met grote snelheid op een politiehokje dat midden op de kruising staat. Het hokje maakt, inclusief de verkeersagent, een draai van 360 graden. De auto is van voren totaal verwoest, de agent komt gelukkig met de schrik vrij. Een gewone ochtend in Abuja. Wat opvalt bij een oversteekplaats, is dat het zebrapad totaal niet meer zichtbaar is en alle putdeksels verdwenen zijn. Bij navraag legt Emmanuel uit dat die waarschijnlijk gestolen zijn: omgesmolten of gebruikt in hun eigen straat of tuin.”
Links rijden is veiliger
De Nigeriaanse wegen zijn doorgaans erg breed en kennen nauwelijks belijning. Het verkeer rijdt doorgaans tegen de middenberm aan. Hier wordt het langzaamst gereden en is het aantal conflicten beperkt. Men rijdt liever niet aan de rechterkant, daar kunnen immers obstakels staan, voetgangers die ineens oversteken of er kan kruisend verkeer de weg op rijden. Inhalen doen Nigerianen door eerst te toeteren en vervolgens te passeren. Bussen mogen niet het centrum van de stad in rijden. Dat vinden de Nigeriaanse autoriteiten te gevaarlijk. Ze stoppen aan de rand van de stad, vanwaar je dan lopend of met een taxi het centrum in moet. Taxi’s worden in dergelijke gevallen gebruikt door groepjes mensen.
Veel input van de gemeente
Bij de gemeente Abuja stond een gesprek gepland met het hoofd van de afdeling verkeer. Buijs: “Die had besloten nog 13 andere personen uit te nodigen, waaronder een emeritus professor, het hoofd Verkeersmanagement, het hoofd planning, het hoofd financiën, het hoofd administratie, de verkeerslichtenman en de planoloog. Er ontstaat een levendige discussie. Wat zijn interessante plekken in Abuja, wat zijn de uitdagingen van de stad, waar te starten met het proces, hoe de vicieuze cirkel te doorbreken, wat te doen met het grote aantal dodelijke ongevallen met fietsers, etc. Na een interessant uur verlaten we het pand weer via een wirwar aan kantoortjes en overvolle gangen. In een mum van tijd staan we weer in de blakerende zon.”
Rijles pas sinds kort verplicht
Bij de Nederlandse ambassade sprak Willem met André Mulder, head Internal Affairs en Temitayo Akinbiyi, Fellowship Officer. Beiden onderkennen het belang van goede opleidingen op het vlak van verkeersveiligheid. Buijs: “Een belangrijke oorzaak van de verkeersonveiligheid is volgens Temitayo dat het pas sinds enkele jaren verplicht is om autorijles te volgen en examen af te leggen. Voor die tijd kreeg je gewoon je rijbewijs. Dit heeft gezorgd voor een heel groot aantal onbekwame chauffeurs die de regels niet kennen. De gevolgen van dit beleid zie je dagelijks in het verkeer. Een opmerkelijke maatregel die men getroffen heeft, is het bannen van motoren in het stadsverkeer. Hierdoor is het veiliger, zo zegt men.”
Nigeriaanse delegatie in Nederland
De verkeersveiligheidsexpertise van DTV Consultants is met de Nigeriaanse input gecombineerd tot een trainingsprogramma. Tijdens de training in Nederland zijn de Nigeriaanse cursisten ondergedompeld in het onderwerp verkeersveiligheid en in de Europese cultuur. Voor de training zijn 8 personen door FRSC geselecteerd om de reis naar Nederland te maken.
Buijs: “We hebben de groep Nigerianen op Schiphol verwelkomd. Bij aankomst bleek dat alle cursisten nog nooit buiten hun landsgrenzen waren geweest, nog nooit hadden gevlogen en ook nog nooit een trein van binnen hadden gezien. En dan moet de training nog starten.”
In de klas en op pad
In totaal zijn er vijf trainingsdagen verzorgd, een mix was tussen het klassikale (gast)lessen, groepswerk en excursies. In het programma is uitgebreid aandacht besteed aan:
- Verkeersveiligheidsbeleid;
- De 3 E’s (Engineering , Education en Enforcement);
- Black spots;
- Ongevallenanalyse;
- De specifieke relatie tussen lopen, fietsen en verkeersveiligheid.
Deze onderwerpen zijn tot leven gebracht via bijdragen van de NHTV, de SWOV, Veilig Verkeer Nederland, de Fietsersbond, gemeente Houten en gemeente Amsterdam.
Virtuele fietstour
Op de NHTV hebben de cursisten ervaren hoe het is om virtueel door een fietsvriendelijk ontworpen stad te rijden:
Nederlands samenwerkingsmodel
VVN en de Fietsersbond vertelden over het belang van de steun en kennis van NGO’s. Om een gedragen en een afgewogen beleid te krijgen, is een samenwerking tussen de overheden, wegbeheerders en NGO’s een ideale mix.
Gemeentelijke voorbeelden
Ontwerpen vanuit lopen en fietsen stond centraal bij de presentatie van de gemeente Houten. Korte afstanden voor de fiets en omrijden voor de auto als ontwerpprincipes. Op de laatste dag van het bezoek is de gemeente Amsterdam aangedaan. De shared space bij het Centraal Station is bezocht en de fietsenstallingen rond het CS.
Derde fase: training in de lokale praktijk
Een maand later is in Nigeria de tweede week van de training gegeven. Buijs: “We zijn met drie trainers afgereisd naar Abuja. Hier hebben we vijf dagen training geven op het hoofdkantoor van FRSC.” De eerste dag stond in het teken van specifieke verkeersveiligheidszaken in Afrika en Nigeria. ’s-Middags zijn twee black spots in Abuja bezocht: één kruispunt waar de verkeerslichten geregeld uitvallen, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan en een ander punt waar men zich niet aan de voorrangssituatie houdt. Tijdens een workshop is vervolgens in kleinere groepen gekeken naar mogelijke oplossingen om de veiligheid te vergroten.
Analyse van het enige fietspad
Op de tweede dag stond verkeersveiligheid en de fiets centraal. In de middag is een fieldtrip gemaakt naar het enige stuk fietspad in Abuja. Hierbij hebben de cursisten ter plaatse een analyse gemaakt van het fietspad, de kruisingen en de plaats in de stad. Uit de analyse kwam naar voren dat het fietspad op zich prima was ontworpen, maar dat het op de verkeerde plaats in de stad ligt. Ook waren er geen kruispunt oplossingen ontworpen, waardoor de fietsers op de kruising het zelf uit mogen zoeken.
Veilig lopen naar school
De derde dag stond in het teken van de modaliteit lopen. Hierbij is ingezoomd op het belang van lopen in Afrika en de gevaren die het met zich meebrengt. Bij de fieldtrip is een school bezocht en is samen met de kinderen aandacht besteed aan de schoolroutes en verkeersveiligheid. Een deel van de kinderen wordt actief ondersteund bij verkeersveiligheid door FRSC. Ze krijgen instructie over hoe zich te gedragen in het verkeer en dragen dit met lessen actief over op de andere scholieren.
Stakeholders bij elkaar brengen
Op de vierde dag is een groot aantal stakeholders uitgenodigd. Een lastige, maar uiteindelijk vruchtbare bijeenkomst, vertelt Buijs. “Vertegenwoordigers van de politie, FRSC, verkeersveiligheidsorganisaties, wegbeheerders en beleidsmakers hebben in een rondetafelgesprek samen met de trainees gesproken over verkeersveiligheid en oplossingen voor Nigeria in zijn algemeenheid en Abuja in het bijzonder. Waar de discussie begon met enige scepsis werd de dag succesvol afgesloten met een gedragen beeld. Ze gingen beseffen dat men niet zonder elkaar kan om een succesvol verkeersveiligheidsbeleid te implementeren.”
Overstekers op de snelweg
Op de laatste dag is aandacht besteed aan veilige schoolomgevingen en aan het oversteken van snelwegen door voetgangers. “Wij Nederlanders kunnen ons dit lastig voorstellen, maar vooral dit laatste onderwerp is een groot probleem in Nigeria,” stelt Buijs. Door de aanleg van snelwegen zijn delen van de stad van elkaar gescheiden. “De kortste weg is gewoon de snelweg oversteken, ondanks het feit dat er loopbruggen zijn, steken mensen massaal de snelweg over.”
Teamwork leidt tot oplossingen
In groepen is de hele week gewerkt aan oplossingen voor de black-spots, het oversteken van snelwegen en de implementatie van de fiets. De groepen hebben hun ideeën en oplossingen teruggekoppeld. Dit leidde tot levendige discussies en interessante nieuwe invalshoeken. Zoals het veranderen van de routing op een kruispunt, het anders indelen van de rijstroken en de aanleg van betere belijning. Bij de discussies bleek dat niet alleen verandering in de infrastructuur van belang zijn maar er vooral ook iets gedaan kan worden aan het gedrag van de verkeersdeelnemers. Hierbij werd regelmatig geopperd om speciale campagnes te lanceren, bijvoorbeeld een voorlichtingscampagne over de gevaren van het oversteken van snelwegen.
De cursus is afgesloten met de uitreiking van de certificaten.
Advies en informatie
