Kan iedere rolstoelgebruiker zonder problemen met de bus reizen? Die vraag wilde het College voor de Rechten van de Mens kunnen beantwoorden. Het College heeft DTV Consultants daarom gevraagd onderzoek te doen naar toegankelijkheid van het Nederlands openbaar busvervoer voor mensen in een rolstoel. De onderzoeksresultaten zijn bedoeld om te kunnen beoordelen in hoeverre Nederland voldoet aan de eisen gesteld in het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.
DTV Consultants bestudeerde de concessievoorwaarden die OV-autoriteiten opstellen in Programma’s van Eisen, voerde ruim 450 anonieme testritten uit met rolstoelgebruikers in het openbaar busvervoer (mystery guestonderzoek) en sprak met zowel leidinggevenden als chauffeurs van verschillende busvervoerbedrijven over toegankelijkheid. Bij de uitvoering van het onderzoek heeft een klankbordgroep input en advies geleverd. Dit klankbord bestond uit een afvaardiging namens de decentrale OV-autoriteiten, busvervoerbedrijven, ministerie van I&M, het CROW, belangenorganisatie Ieder(in) en een onafhankelijk lid.
Toegankelijkheid bus kan nog beter
Uit het onderzoek kwam naar voren dat er al veel goed gaat, maar dat er ook nog verbeterpunten zijn:
- 11% van de hulpfuncties waarmee de bussen zijn uitgerust functioneert niet naar behoren. In veruit de meeste gevallen gaat het om een niet-werkende automatische rolstoelplank. Een kwart van de automatische rolstoelplanken blijkt defect.
- Bij 14% van de ritten waarbij de chauffeur assistentie verleende aan de rolstoelgebruiker bij het betreden, plaatsnemen of verlaten van de bus, was de assistentie niet naar behoren.
- Op 7% van de ritten voelt de rolstoelgebruiker zich niet met respect of nadelig behandeld.
- Bij 8% van de pogingen om met de bus te gaan, werd een rolstoelgebruiker niet meegenomen. In de helft van de gevallen kwam dit door een defecte rolstoelplank.
- Vervoersbedrijven ervaren spanning in het op tijd rijden en het aanbieden van toegankelijk busvervoer.
- Programma’s van Eisen omschrijven duidelijk de voorwaarden voor de technische aspecten van toegankelijkheid. Het (actief) handelen van de chauffeur loopt echter het risico onderbelicht te blijven.
Ook positieve ervaringen
De klachtafhandeling en de informatievoorziening omtrent de toegankelijkheid van het openbaar busvervoer zijn doorgaans goed geregeld door de busvervoerbedrijven. Naast de verbeterpunten meldden de rolstoelgebruikers ook veel positieve ervaringen. “Erg attente chauffeur die goed uitlegde hoe en waarom ik als rolstoelgebruiker vastgezet moet worden in de gordel. Bij de eindhalte hebben we ook nog even een praatje gemaakt,” noteerde een van de mystery guests.
Knelpunten aanwijzen
Justin Hoegen Dijkhof van het College voor de Rechten van de Mens verwacht dat het onderzoek zal bijdragen aan de toegankelijkheid van het Nederlandse busvervoer: “Het onderzoek van DTV Consultants heeft een helder en duidelijk beeld geschetst. Met deze onderzoeksresultaten kunnen wij als College de betrokken actoren in het openbaar vervoer wijzen waar de knelpunten liggen en verbeteringen nodig zijn. We adviseren OV-autoriteiten onder andere om duidelijke afspraken te maken met de vervoerders over punctualiteit en toegankelijkheid in het openbaar vervoer.” Het College heeft ook een advies voor de vervoerders: besteed nadrukkelijk aandacht te aan de vaak defecte automatische rolstoelplanken. Ook roept het College vervoerders op om buschauffeurs goed te instrueren bij de omgang met reizigers met een beperking.
Samenwerken aan optimale toegankelijkheid
De betrokken partijen zullen het samen moeten gaan doen, aldus Hoegen Dijkhof: “Er zijn aanwijzingen dat er onder rolstoelgebruikers terughoudendheid bestaat om met de bus te reizen. Het is zowel aan concessieverleners, vervoersbedrijven en de rolstoelgebruikers zelf om deze tegenzin weg te nemen.” Het College hoopt dat naar aanleiding van het onderzoek optimaal toegankelijk busvervoer kan worden gerealiseerd en rolstoelgebruikers vaker gebruik zullen maken van de bus.
Het College voor de Rechten van de mens heeft een samenvatting van het onderzoek gepubliceerd.