Hoe en in welke mate beïnvloeden de rijbaan breedte en de intensiteiten van gemotoriseerd verkeer het functioneren van een fietsstraat? Dit was de hoofdvraag van een onderzoek naar fietsstraten dat DTV Consultants in opdracht van CROW-Fietsberaad heeft uitgevoerd.
Een fietsstraat is een straat die ingericht is als fietsroute, maar waarop ook auto’s zijn toegestaan. De meeste fietsstraten in Nederland zijn rood gekleurd, net als fietspaden. Fietsstraten zijn op veel verschillende manieren ingericht. In 2016 heeft CROW-Fietsberaad een discussienotitie fietsstraten gepresenteerd, als eerste stap om vragen te beantwoorden over wat wel en wat niet werkt.
Aanbevelingen toetsen in de praktijk
DTV Consultants heeft de voorlopige aanbevelingen uit de discussienotitie in de praktijk getoetst. In dit onderzoek vergeleken we met name het functioneren van fietsstraten naar elementen zoals rijbaanbreedte, intensiteiten en profielindeling. Ook het effect van andere vormgevingselementen, zoals de rijbaanindeling, het soort en de kleur van de bestrating en het parkeren is onderzocht.
Vergelijken simulatie met de werkelijke situatie
Met een simulatiestudie is inzicht verkregen in hoe vaak bepaalde voertuigcombinaties (in theorie) voorkomen bij verschillende intensiteiten. Het praktijkonderzoek, dat is uitgevoerd op 11 straten (8 fietsstraten en 3 ‘gewone’ straten ter controle), bestond uit de volgende onderdelen:
- Van de straten zijn de inrichtingskenmerken op een rij gezet;
- De straten zijn gedurende 3 uur gefilmd. Van de beelden zijn, per 5 minuten, de intensiteiten bepaald en is het aantal ontmoetingen (inhaalbewegingen, tegemoetkomingen en auto’s die achter een fietser blijven hangen) vastgesteld. Al deze ontmoetingen hebben een verkeersveiligheidsscore gekregen;
- Gelijktijdig met het cameraonderzoek hebben we fietsers in deze fietsstraten geënquêteerd. Wij vroegen hen om onder andere een oordeel te geven over de verkeersveiligheid van de betreffende straat.
Deze onderzoeksaanpak geeft inzicht in hoeverre verschillende (combinaties van) intensiteiten bij verschillende profielindelingen leiden tot meer of minder ontmoetingen en conflicten. Bovendien wordt duidelijk hoe fietsers de inrichting van de verschillende straten waarderen en op welke manier dit samenhangt met het geconstateerde aantal ontmoetingen en conflicten. Tot slot heeft een panel van fietsexperts een expertoordeel gegeven over het functioneren van de verschillende straten bij verschillende intensiteiten.
De inrichting en aard van fietsstraten is heel divers
Objectieve data vs. ervaringen fietsers
Op basis van de verzamelde data is bekeken hoe het overall-oordeel van fietsers over een straat samenhangt met:
- Hun mening over verschillende aspecten in die straat;
- De gemeten verkeersintensiteiten, de rijbaanbreedte en het aantal ontmoetingen op die straat;
- Andere inrichtingskenmerken van die straat.
Auto-intensiteit en rijbaanbreedte bepalen oordeel fietsers
Er bestaat een duidelijke relatie tussen de auto-intensiteit en de totale rijbaanbreedte enerzijds en het oordeel van fietsers anderzijds. De auto-intensiteit bepaalt hoe vaak een fietser een ontmoeting heeft met een auto (de fietser wordt ingehaald, of heeft te maken met een tegemoet komende auto). De rijbaanbreedte bepaalt welke type ontmoetingen wel en niet “passen” binnen het profiel en hoe vaak sprake is van krappe ontmoetingen, of situaties waarbij een voertuig achter een fietser blijft hangen. Op basis van de auto-intensiteit en de rijbaanbreedte kan worden voorspeld hoe tevreden een fietser zal zijn.
Het verklaringsmodel laat het volgende zien:
- Het aantal te krappe ontmoetingen (situaties die eigenlijk niet “passen” binnen de beschikbare breedte) per fietser (te berekenen aan de hand van auto-intensiteit en rijbaanbreedte) drukt het rapportcijfer naar beneden.
- Een hogere auto-intensiteit leidt tot een lager rapportcijfer, ook als het niet leidt tot te krappe ontmoetingen.
- Een hogere fiets-intensiteit leidt weer tot een hoger rapportcijfer; elke fietser extra compenseert een extra auto.
Meer dan 80% (!) van de verschillen in rapportcijfers is te verklaren door dit model.
Harde uitspraken over andere (inrichtings)aspecten fietsstraten nog niet mogelijk
Het aantal onderzochte locaties is te beperkt om harde uitspraken te kunnen doen over de invloed van de diverse vormgevingsaspecten op het overall-oordeel van fietsers. We hebben wel signalen dat bepaalde aspecten het functioneren (verder) kunnen verbeteren, maar dat moet nog nader worden onderbouwd.
Tijdens het Nationaal Fietscongres op 21 september presenteerden Hans Godefrooij van DTV Consultants en Robert Hulshof en Otto van Boggelen van CROW-Fietsberaad het onderzoek. Tijdens de presentatie is ook ingegaan op de wijze waarop de onderzoeksresultaten worden gebruikt om de aanbevelingen uit de discussienotitie aan te scherpen.
Ook voor het Nationaal Verkeerskunde Congres is een paper ingediend. U kunt de volledige paper hier downloaden.
