Heeft de keuze voor soort ondergrond in de vernieuwde Voorstraat en Wittevrouwenstraat invloed op de oversteekbaarheid? Dit was de hamvraag bij een onderzoek dat DTV Consultants heeft uitgevoerd in opdracht van de gemeente Utrecht. De gemeente gaat de straten binnenkort herinrichten, maar de definitieve verhardingskeuze moest nog worden gemaakt. De gemeente wilde daarom meer inzicht in de effecten die een rijbaan van asfalt heeft ten opzichte van een rijbaan in klinkers.
De Voorstraat en Wittevrouwenstraat maken deel uit van een stedelijke oost‐west verbinding tussen Utrecht Centraal Station en Rijnsweerd – Utrecht Science Park. In de huidige situatie is de inrichting vooral gericht op doorstroming. Dat komt de kwaliteit van de openbare ruimte en leefomgeving niet altijd ten goede. Er loopt een drukke fietsroute door de Voorstraat en Wittevrouwenstraat. De ruimte voor voetgangers is heel beperkt, terwijl goede voetgangersvoorzieningen nodig zijn voor het goed functioneren van winkels en horeca.
In het concept Integraal Programma van Eisen & Functioneel Ontwerp is een rijbaan van rood asfalt opgenomen, omdat dit herkenbaar is als hoofdfietsroute en het meeste comfort biedt aan de fietser als belangrijkste gebruiker. Vanuit de multifunctionaliteit van de straten (fietsroute, winkelfunctie én verblijfsfunctie) en voor een goede oversteekbaarheid is door betrokken bewoners en ondernemers geadviseerd de rijbaan in klinkers uit te voeren. Dit past volgens hen meer bij het karakter van een binnenstadstraat. Veel betrokkenen maken zich zorgen dat bij de toepassing van rood asfalt de snelheid van fietsers en auto’s toeneemt en de oversteekbaarheid van de straten verslechtert. Reden voor de gemeente om dit vraagstuk nader te onderzoeken.
Verkeerskundig en stedenbouwkundig onderzoek
DTV Consultants heeft het onderzoek samen met een stedenbouwkundige van LOS stadomland uitgevoerd. Naast een uitgebreid locatiebezoek en studie van bestaand beleid en stedenbouwkundige uitgangspunten zijn de volgende stappen genomen:
Ervaringen in vergelijkbare straten in kaart
We hebben zes min of meer vergelijkbare centrumstraten, verspreid door Nederland geselecteerd; drie met een rijbaan in klinkers en drie met asfalt. De betrokken gemeentelijke beleidsmedewerkers en centrummanagers/gebiedsregisseurs hebben we geënquêteerd. Ook hebben we de gebruikers van de straten aan het woord gelaten door enquêtes af te nemen bij bewoners, winkeliers, fietsers en voetgangers. We vroegen hen onder andere naar de verkeersveiligheid en oversteekbaarheid en naar hun verwachtingen als de verharding zou worden aangepast.
Effectonderzoek gedrag en oversteekbaarheid
We hebben bestaande data, erkende modellen en bevindingen uit vakliteratuur naast elkaar gelegd om een beeld te schetsen van de effecten van de wegondergrond op het gedrag van automobilisten, fietsers en voetgangers. Ook is bekeken of en in welke mate het type wegdek ervoor zorgt of een straat gemakkelijk is over te steken.
Stedenbouwkundige voorkeur voor klinkers
Vanuit stedenbouwkundig oogpunt gaat de voorkeur uit naar gebakken materiaal. Met de inrichting in klinkers sluit de ruimte van de Voorstraat – Wittevrouwenstraat aan bij omliggende ruimtes. En daarmee wordt ook recht gedaan aan de historische gelaagdheid van de stad. Rood asfalt geeft gebruikers juist meer het gevoel buiten de binnenstad te zijn; buiten het echte verblijfsgebied. De geconsulteerde experts zijn over het algemeen ook positiever over klinkers dan over asfalt, met name uit oogpunt van uitstraling, verblijfskwaliteit en ondernemersklimaat.
Type wegdek maakt verkeerskundig niet veel uit
Verkeerskundig gezien zijn de verschillen tussen een rijbaan van asfalt en een rijbaan in klinkers in de Voorstraat – Wittevrouwenstraat naar verwachting klein. Vergelijking van drie referentiestraten in asfalt en drie referentiestraten in klinkers geeft ook geen grote verschillen in de meningen die gebruikers van de straat hebben.
De algemene consensus is dat auto’s harder rijden op asfalt dan op klinkers. Het effect van de verhardingssoort op de gemiddelde fietssnelheid in centrumstraten is zeer klein. Voor de oversteekbaarheid van de straat maakt het type verharding geen verschil. Over het effect van de verharding op het ervaren fietscomfort kunnen, zonder uitgebreid aanvullend onderzoek, geen conclusies worden getrokken. Wel mag worden verondersteld dat de voor de herinrichting voorgestelde vlakke klinker veel minder discomfort met zich meebrengt dan een “standaard” straatklinker.
College kiest voor rood asfalt
Het Utrechtse college van B&W heeft na een zorgvuldige afweging de plannen voor de herinrichting vastgesteld. Fietsers en auto’s gaan over dezelfde rijbaan rijden, het aparte fietspad verdwijnt, het trottoir wordt minimaal 2,5 meter breed en de bus krijgt een andere route. Ook komen er meer fietsparkeerplekken, minder autoparkeerplaatsen en komt er meer groen. Het college kiest ervoor de fietser een prominente plek te geven in het ontwerp. De Voorstraat en Wittevrouwenstraat worden ingericht als fietsstraat met rood asfalt, waarbij het verkeer voorrang heeft op de zijstraten.
Onderzoek de basis voor weloverwogen besluit
Uit het onderzoek bleek het type wegdek niet doorslaggevend te zijn voor de oversteekbaarheid. In de plannen komen de wensen van de betrokkenen terug door vermindering van de hoeveelheid doorgaand autoverkeer, bussen en vrachtwagens. Om meer ruimte te maken voor winkelen en verblijven, worden trottoirs verbreed en komt er meer groen.
De herinrichting start begin 2019. Later dat jaar moeten de vernieuwde straten worden opgeleverd.
